Wat is colitis ulcerosa?
Colitis ulcerosa betekent letterlijk een ontsteking van de dikke darm
(colon = dikke darm, -itis = ontsteking)
waarbij zweren gevormd worden (ulcerosa). Colitis ulcerosa noemt men, net als de ziekte van Crohn, ook wel een inflammatory bowel disease (IBD).
Bij colitis ulcerosa is er sprake van een chronische, regelmatig terugkerende ontsteking van de dikke darm. De ontsteking beperkt zich tot het slijmvlies, dat de binnenkant van de dikke darm bekleed. Bij colitis ulcerosa is de darm aaneengesloten ontstoken. Ook kunnen er klachten en ontstekingen buiten de darm voorkomen bij colitis ulcerosa.
Colitis is een auto-immuunziekte. Normaliter beschermt het immuunsysteem je tegen ongewenste indringers (bacteriën en virussen). Bij een auto-immuunziekte ziet het afweersysteem gezond lichaamseigen weefsel aan voor indringers. Als reactie maakt je lichaam antistoffen aan en gaat in de aanval. Hierbij ontstaat er een ontsteking. In het geval van colitis begint dit altijd in de endeldarm en kan zich uitbreiden naar de rest van de dikke darm. Bij een deel van de patiënten breidt de ziekte zich uit over de gehele dikke darm.
Oorzaak van colitis ulserosa
De precieze oorzaak van colitis ulcerosa is nog niet geheel bekend.
Factoren die een rol spelen zijn onder andere:
- het afweersysteem
- erfelijkheid
- bacteriën in de darm
- stress
- roken
De ontstekingen bij colitis ulcerosa worden niet veroorzaakt door een infectie met een virus, bacterie of parasiet.
Symptomen
De symptomen en klachten bij colitis verschillen per persoon. Vaak bestaan de klachten al vele maanden voordat een diagnose wordt gesteld.
Colitis ulcerosa begint altijd in de endeldarm en kan zich uitbreiden door de dikke darm. Afhankelijk van welk deel van de dikke darm ontstoken is en hoe ernstig de ontstekingen zijn, kunt u te maken krijgen met de volgende symptomen en klachten:
- diarree (van licht tot soms tien, twintig keer per dag en vaak ook 's nachts)
- bloed en slijm bij de ontlasting
- lichte buikpijn tot heftige buikkrampen met aandrang
- pijnlijke anus en rectaal bloedverlies
- in ernstige gevallen kan koorts voorkomen
- verlies van eetlust
- algehele malaise
- vermoeidheid (een van de meest gehoorde klachten)
Medicijnen
De behandeling bij colitis ulcerosa bestaat in principe uit medicijnen. De arts kan verschillende soorten medicijnen voorschrijven. Medicijnen kunnen colitis ulcerosa niet genezen. De behandeling zorgt meestal wel voor een vermindering van de klachten en het remmen van de ontsteking. Ook kunnen de medicijnen voorkomen dat er nieuwe ontstekingen ontstaan. Sommige mensen zijn door medicijnen zelfs (bijna) klachtenvrij!
Meestal is het een kwestie van uitproberen, welk medicijn voor beste werkt. In sommige gevallen duurt het een tijdje, voordat het beste medicijn 'gevonden' is. Dit komt doordat de werking van de medicijnen per patiënt kan verschillen. Ook de bijwerkingen die kunnen ontstaan, verschillen erg per patiënt.
De dosis die de arts voorschrijft, verschilt per patiënt. De 'activiteit' van de ziekte speelt hierbij een belangrijke rol. Als de ziekte niet actief is, is een lage onderhoudsdosering soms voldoende. Tijdens een opvlamming kan de arts een hogere dosering of een ander medicijn voorschrijven.
Over het algemeen schrijft een arts medicijnen bij IBD in de onderstaande volgorde voor:
Stap 1 Mesalazinepreparaten
Stap 2 Corticosteroïden zoals prednison
Stap 3 Immunosuppressiva of afweeronderdrukkers
Stap 4 Biologische geneesmiddelen (biologicals en biosimilars)
Operatie
Wanneer medicijnen niet voldoende helpen, is een operatie soms noodzakelijk.
Bij mensen met colitis ulcerosa, die erg veel last hebben van ontstekingen, kan de arts voorstellen de gehele dikke darm inclusief de endeldarm te verwijderen. Voor de ontlasting wordt dan vaak een (tijdelijk) stoma aangelegd. Een stoma is een kunstmatige uitgang op de buik voor de ontlasting. Een stoma kan tijdelijk of permanent zijn. Wanneer mogelijk, wordt in plaats van een stoma een 'pouch' aangelegd. Het woord pouch betekent letterlijk buidel, reservoir of (opvang)zakje. Een kan gemaakt worden van een deel van de dunne darm, wanneer de dikke darm is verwijderd. Vervolgens wordt een verbinding tussen de dunne darm (met de pouch) en de anus gemaakt. De pouch is dan een soort opvangzakje, waarin ontlasting tijdelijk opgeslagen kan worden. De pouch neemt als het ware de functie van de endeldarm over.
Het verwijderen van de hele darm is een ingrijpende operatie, met vaak blijvende gevolgen. De klachten van colitis ulcerosa verdwijnen wel door de operatie, omdat de dikke darm niet meer kan ontsteken.